Nhắc đến ẩm thực Việt Nam, không ai có thể bỏ qua phở – món ăn không chỉ là hương vị mà còn là biểu tượng văn hóa. Phở chứa đựng trong nó linh hồn của đất nước, từ hương vị đậm đà của nước dùng đến những sợi bánh phở mềm mại, được chế biến thủ công với sự tỉ mỉ và tâm huyết. Dù là buổi sáng nhộn nhịp ở Hà Nội hay một góc phố yên bình tại Paris, tô phở nóng hổi vẫn luôn là nguồn cảm hứng bất tận. Hãy cùng khám phá lịch sử, sự khác biệt, và hành trình của phở từ làng quê Việt Nam đến năm châu bốn bể.
1. Phở Việt Nam Có Tự Bao Giờ?
1.1. Phở từ đâu mà có?
Nguồn gốc của phở vẫn là đề tài tranh luận sôi nổi, nhưng hầu hết các nhà nghiên cứu đều đồng thuận rằng phở ra đời vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 tại vùng đồng bằng Bắc Bộ. Có ý kiến cho rằng phở bắt nguồn từ món “xáo trâu” – món thịt trâu hầm với bánh phở – của người Việt, được biến tấu để phù hợp với khẩu vị với những vị khách ngoại quốc. Một giả thuyết khác liên hệ phở với món “pot-au-feu” của người Pháp, thời kỳ thuộc địa đã ảnh hưởng đến cách nấu nước dùng từ xương bò. Dù thế nào, phở là kết tinh của sáng tạo và giao thoa văn hóa, mang bản sắc riêng biệt của người Việt.
1.2. Và phát triển
Ban đầu, phở được bán bởi những gánh phở rong, thường xuất hiện từ sáng sớm trên các con phố Hà Nội. Nước dùng lúc này đơn giản, chủ yếu ninh từ xương bò, ăn kèm bánh phở thái tay và thịt bò. Qua thời gian, công thức phở ngày càng hoàn thiện, nước dùng thêm gia vị như quế, hồi, thảo quả để tăng chiều sâu hương vị. Các biến thể như phở gà, phở tái, phở chín dần hình thành, tạo sự phong phú cho món ăn.
1.3. Vì sao Phở gắn với văn hóa Hà Nội?
Phở trở thành ký ức tuyệt đẹp với những người từng ghé thăm Hà Nội từ đầu thế kỷ 20, khi các gánh phở rong xuất hiện khắp phố phường, ngõ nhỏ. Dù vào thời kỳ chiến tranh hay những năm tháng khó khăn, phở vẫn là lựa chọn phổ biến của người dân nơi đây nhờ sự tiện lợi và ấm áp. Tô phở nóng hổi không chỉ giúp người dân thủ đô vượt qua những ngày đông giá rét mà còn gắn liền với ký ức của một Hà Nội thanh lịch, tinh tế như cách nấu món này vậy. Chính trong không khí bình dị mà sâu lắng ấy, phở đã ghi dấu ấn không phai mờ trong văn hóa Hà Nội và trở thành món ăn mang đậm linh hồn đất Việt.
2. Sự Khác Biệt Của Phở Việt Nam So Với Các Món Mỳ Châu Á
Phở Việt Nam, với sự tinh tế và cầu kỳ trong từng chi tiết, luôn giữ được nét đặc trưng riêng, khác biệt hoàn toàn so với các món mỳ nổi tiếng của các nước châu Á như mỳ Trung Quốc hay ramen Nhật Bản. Từ nước dùng, sợi bánh phở đến cách kết hợp gia vị, tất cả đều tạo nên dấu ấn không thể nhầm lẫn của món phở trong bản đồ ẩm thực thế giới.
2.1. Phở và mỳ Trung Quốc
Mỳ Trung Quốc, đặc biệt là mỳ hoành thánh hay mỳ bò Lan Châu, thường mang đậm chất thanh đạm hoặc dầu mỡ. Nước dùng của mỳ Trung Quốc có thể được làm từ xương lợn, xương gà hoặc hải sản, nhưng công thức chế biến khá đơn giản, chỉ cần ninh trong vài giờ. Hương vị nước dùng thiên về sự ngọt đậm và đậm mùi dầu, đôi khi kết hợp với các loại gia vị mạnh như tiêu Tứ Xuyên hay dầu ớt.
Ngược lại, nước dùng của phở Việt Nam là một bản giao hưởng hương vị đầy phức tạp. Được ninh từ xương bò hoặc gà trong nhiều giờ, nước dùng phở không chỉ ngọt tự nhiên mà còn đậm đà nhờ sự kết hợp hài hòa của các loại gia vị như quế, hồi, thảo quả, đinh hương, gừng nướng và hành khô. Mỗi thành phần đều được cân chỉnh kỹ lưỡng để không lấn át lẫn nhau, mang đến hương vị sâu lắng và quyến rũ.
Ngoài ra, trong khi mỳ Trung Quốc sử dụng sợi mỳ từ bột mì với kết cấu dai và đặc, bánh phở Việt Nam được làm hoàn toàn từ bột gạo. Bánh phở mỏng, mềm, và thường được thái thủ công, tạo cảm giác thanh thoát và nhẹ nhàng khi thưởng thức.
2.2. Phở và ramen Nhật Bản
Ramen Nhật Bản, một biểu tượng của ẩm thực Nhật, lại có cách tiếp cận hoàn toàn khác so với phở. Nước dùng ramen thường đậm đặc, béo ngậy, được làm từ xương lợn hầm lâu, đôi khi kết hợp với tương miso hoặc shoyu (nước tương). Hương vị của ramen thiên về sự mạnh mẽ, nồng đậm, khiến thực khách dễ dàng cảm nhận ngay từ miếng đầu tiên.
Trong khi đó, phở Việt Nam lại chinh phục thực khách bằng sự nhẹ nhàng, tinh tế. Thay vì chú trọng vào độ béo và đậm của nước dùng như ramen, phở tập trung tôn lên vị ngọt tự nhiên của xương bò hoặc gà, hòa quyện cùng các gia vị truyền thống. Hương vị của phở không nồng mà dịu dàng, mang đến cảm giác thanh sạch và dễ chịu.
Sợi bánh phở cũng khác biệt hoàn toàn với mỳ ramen. Nếu ramen sử dụng sợi mỳ dày, xoăn và vàng óng ánh, bánh phở là những lát gạo trắng mềm mại, mỏng manh nhưng không dễ đứt. Sự khác biệt này tạo nên một trải nghiệm hoàn toàn mới mẻ cho thực khách.
2.3. Khác biệt trong gia vị và cách ăn
Gia vị và cách ăn cũng là điểm nhấn độc đáo giúp phân biệt phở Việt Nam với các món mỳ châu Á khác.
- Phở Việt Nam: Hương vị được bổ sung bởi các loại rau tươi như hành lá, rau mùi, giá đỗ, và chanh tươi. Tùy khẩu vị, thực khách có thể thêm chút ớt tươi hoặc tương ớt để tăng hương vị. Sự linh hoạt này giúp phở vừa giữ được nét truyền thống vừa phù hợp với khẩu vị đa dạng.
- Mỳ Trung Quốc và Nhật Bản: Thường được ăn kèm với các topping như trứng luộc lòng đào, thịt lợn thái lát, hoặc rong biển. Các món mỳ này tập trung vào cách trình bày bắt mắt, với phần topping được sắp xếp cầu kỳ, tạo cảm giác sang trọng và hiện đại.
Chính sự cầu kỳ nhưng vẫn giữ được sự nhẹ nhàng, tinh tế trong từng chi tiết đã khiến phở Việt Nam trở thành một “huyền thoại” trong thế giới các món mỳ. Đây không chỉ là món ăn mà còn là biểu tượng của văn hóa ẩm thực Việt Nam, mang lại trải nghiệm đầy cảm xúc cho mọi thực khách.
3. Phở ngon – là cả một môn nghệ thuật
Một bát phở ngon không chỉ đơn thuần là sự kết hợp của các nguyên liệu mà còn là nghệ thuật cân bằng và tinh tế. Để đạt đến đỉnh cao, phở cần tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe nhất từ nước dùng, bánh phở đến gia vị và cách trình bày.
1. Nước dùng – Linh hồn của phở
Nước dùng phải trong, ngọt thanh nhưng không gắt, đạt được bằng cách ninh xương bò hoặc gà tối thiểu từ 6-10 tiếng trong lửa nhỏ liu riu, không được sôi bùng. Các gia vị như quế, hồi, thảo quả, gừng nướng và hành khô được thêm vào một cách vừa đủ để tạo độ sâu cho hương vị mà không lấn át vị ngọt tự nhiên. Mỡ bò phải được lọc kỹ để không gây cảm giác ngấy.
2. Bánh phở – Cốt lõi của kết cấu
Bánh phở phải mềm mịn, không quá dày để thấm đượm nước dùng nhưng cũng không quá mỏng để tránh bị nát. Sợi phở được làm từ bột gạo nguyên chất, thái tay hoặc cắt máy với độ đồng đều hoàn hảo. Bạn nghĩ sao nếu bát phở thái tay mà trăm sợi phở đều như một?
3. Thịt và nguyên liệu ăn kèm
Thịt bò hoặc gà cần tươi ngon được nuôi hoàn toàn theo phương pháp truyền thống – không thức ăn công nghiệp – không tiêm thuốc hay hoá chất và được chế biến tỉ mỉ từ khâu chọn thịt, chế biến đến thái miếng. Bò tái cần đủ mỏng để chín đều khi nhúng nước dùng, còn bò chín phải mềm nhưng vẫn giữ được độ săn chắc. Đưa miếng thịt bò thấy như cảm thấy độ ngọn, thơm, thanh, thuần tan trong khoang miệng. Các loại rau ăn kèm như hành lá, rau mùi, giá đỗ phải tươi, sạch, đảm bảo độ giòn và thơm.
4. Gia vị và trình bày
Gia vị pha chế như chanh, ớt, tương phải vừa đủ để không làm mất đi vị nguyên bản. Đặc biệt là tương ớt nghiền nhỏ nhưng không mịn, cay nhưng không gắt sẽ giúp bát phở như toả hơi ấm nóng thông thấu khắp thân thể. Bát phở trình bày gọn gàng, hấp dẫn với màu trắng của bánh phở, màu đỏ hồng của thịt, màu xanh của hành và điểm nhấn vàng nhạt từ mỡ bò.
Một bát phở đạt chuẩn là sự kết hợp hài hòa giữa hương, vị, và màu sắc, gợi lên cảm giác ấm áp và hương vị đậm đà khó quên, xứng đáng là tinh hoa ẩm thực Việt Nam.
Kết bài
Phở không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng văn hóa, là tinh hoa ẩm thực đại diện cho Việt Nam trên bản đồ thế giới. Từ một món ăn giản dị ven đường, phở đã chinh phục trái tim hàng triệu thực khách quốc tế, trở thành niềm tự hào của người Việt. Dù ở bất cứ đâu, tô phở nóng hổi vẫn luôn gợi nhắc về quê hương – nơi mà mỗi hương vị đều chứa đựng tình yêu và sự trân trọng đối với văn hóa dân tộc.
DTT – Trí Hoa
